سيد محمد علی حسینی فقه هوش مصنوعی در فرآیند استنباط فقهی

فقه هوش مصنوعی در فرآیند استنباط فقهی

 

سيد محمد علی حسینی

 

 

هوش مصنوعی یک پدیده تکنولوژیکی است که جهان ما را فراگرفته ، تا جایی که به موتور اصلی و واقعی فناوری های مختلف تبدیل شده است و در مجموعه ای از داده های عظیم، ربات ها و دیجیتالی کردن اشیا بروز می یابد، و در سایه چالش های فراوانی که دین ما با آن ها درحال مواجهه است ، پرسش های فراوانی در مورد نقشی که هوش مصنوعی می تواند در مقابله با مسائل مختلف فقهی معاصر و نوین از نگاه تمام مذاهب اسلامی متنوع و پرداختن به مسائل مختلف داشته باشد، مطرح می گردد.

 

*با توجه به چالش های معاصر...توسعه فقه اسلامی از طریق هوش مصنوعی یک ضرورت و نیاز است*

 

در عصر تحول دیجیتالی، جوامع اسلامی ما علاوه بر توسعه شگفت‌انگیز اجتماعی، با تغییرات فوری و تجدیدپذیر فراوانی مواجه هستند، از این رو، فقه اسلامی نیز با تمام این چالش ها در حال مواجهه است که در این راستا از همه ابزارهای مدرن در جهت استخراج احکام حقوقی متناسب با مسائل نوظهور استفاده می‌کند، هرچند درست است که فرآیند تدبیر فقه اسلامی با توجه به اینکه مستلزم شناخت عمیقی از متون شرعی و استخراج قواعد برگرفته از آنها به آسانی گذشته امکان پذیر نیست، اما با این حال استفاده و به کارگیری از هوش مصنوعی و برنامه های آن در درک و استنباط فقه اسلامی به شیوه ای مؤثرتر ، دقیق تر و فعال تر در مدت زمان بسیار کمتری کمک فراوان کرده است. و در واقع بسیاری از تکنیک‌های هوش مصنوعی مانند یادگیری ماشینی و تحلیل داده‌ها در جهت تحلیل متون شرعی و استخراج قواعد حقوقی مرتبط با آن ها مورد استفاده قرار می گيرد.

 

به لطف استفاده از هوش مصنوعی، محققان فقه اسلامی می توانند متون شرعی را سریعتر و دقیق تر تحلیل کنند ، علاوه بر این به آنها در استخراج جامع احكام شرعي و مفاهيم درونی آن ها کمک فراوان می کند، همچنین می توان با تحلیل کردن اطلاعات و داده های مورد استفاده در هوش مصنوعی در جهت فهم و درک قواعد شرعی برگرفته از آنها بر مبنای ادله شرعی فراهم بهره گرفت و آنها را مورد تجزيه و تحليل قرار داد، علاوه بر اين به كارگيري از برنامه های ماشینی و خودکار می تواند برای کشف روابط و قواعد غیر مستقیم مرتبط با موضوعات مشخص فقهی مورد استفاده قرار گیرد که تمام این موارد همگی در خدمت فرد جست و جوگر بوده و فرآیند استنباط و درک را آسان تر می‌کنند.

بنابراین، هوش مصنوعی یک ابزار قدرتمند و نوآورانه در راستای استنباط فقه اسلامی است، اما می بایست به جنبه های حقوقی و راهنمایی های علمی مناسب توجه کرد تا از صحت و دقت نتایج آن اطمینان یافت، همچنین استفاده از این فناوری های نوین می تواند به توسعه روش شناسی سنتی در جهت استنباط فقه و آسان کردن فهم و به کارگیری احکام شرعی کمک کند.

 

*استنباط و درک احکام شرعی با استفاده از هوش مصنوعی یک ابزار و وسیله است ، جایگزین نیست*

 

فقه اسلامی یکی از علوم شرعی مهم به شمار می رود، چرا که در درک و به کارگیری احکام شرعی در زندگی مسلمانان کمک می کند و نیازهای نوین روزانه آنها را برطرف می کند ، علاوه بر این فقه اسلامی مطابق با تحولات روزگار بر طبق واقعیت جهان در حال توسعه مستمر است، از این رو بدون شک نیازمند ابزارها و روش‌های مدرنی است که با ماهیت این مرحله و با توسعه فناوری هم گام و سازگار باشد، از این رو هوش مصنوعی به عنوان وسیله‌ای نوین که می‌تواند در فرآیند استنباط و تحلیل احکام فقهی به کار گرفته شود به کار می آید، و علی رغم مزایای بالقوه هوش مصنوعی در استخراج احکام فقهی، باید به این فناوری به عنوان یک ابزار و وسیله کمکی نگاه کنیم که نقش آن در تقویت استنباط احکام فقهی بروز می یابد و جایگزینی برای تفسیر و استنباط بشری و یا استنباط فقه سنتی نیست، چرا که درک جامع و عمیق احکام فقهی مستلزم تجربه، استدلال و تفکر انتقادی است که این مهارت ها تنها در اختیار علما و فقها است.

از این رو می بایست برای دستیابی به کاربردهای بهتری از هوش مصنوعی در راستای استنباط احکام شرعی میان فناوری و دانش سنتی اسلامی تلفیق ایجاد کنیم، به ویژه اینکه این فناوری به سرعت در حال توسعه و پیشرفت است و به شیوه های مختلفی بر اثربخشی و کارآمدی آن در خدمت فقها در استخراج احکام شرعی به صورت دقیق تر و جامع‌تر می‌افزاید.